WIIS

ベクトル値関数の微分

ベクトル値関数のスカラー関数倍の高階微分

目次

次のページ:
Mailで保存
Xで共有

ベクトル値関数のスカラー関数倍の高階微分

定義域を共有するベクトル値関数と1変数関数\begin{eqnarray*}
\boldsymbol{f} &:&\mathbb{R} \supset X\rightarrow \mathbb{R} ^{m} \\
c &:&\mathbb{R} \supset X\rightarrow \mathbb{R} \end{eqnarray*}が与えられたとき、それぞれの実数\(x\in X\)に対して以下のベクトル\begin{eqnarray*}\left( c\boldsymbol{f}\right) \left( x\right) &=&c\left( x\right)
\boldsymbol{f}\left( x\right) \quad \because c\boldsymbol{f}\text{の定義} \\
&=&c\left( x\right) \left(
\begin{array}{c}
f_{1}\left( x\right) \\
\vdots \\
f_{m}\left( x\right)
\end{array}\right) \quad \because \boldsymbol{f}\text{の定義} \\
&=&\left(
\begin{array}{c}
c\left( x\right) f_{1}\left( x\right) \\
\vdots \\
c\left( x\right) f_{m}\left( x\right)
\end{array}\right) \quad \because \text{スカラー倍の定義}
\end{eqnarray*}を値として定める新たなベクトル値関数\begin{equation*}
c\boldsymbol{f}:\mathbb{R} \supset X\rightarrow \mathbb{R} ^{m}
\end{equation*}が定義可能です。ただし、\begin{equation*}
f_{i}:\mathbb{R} \supset X\rightarrow \mathbb{R} \ \left( i=1,\cdots ,m\right)
\end{equation*}は\(\boldsymbol{f}\)の成分関数です。

関数の定義域の内点\(a\in X^{i}\)を選んだとき、\(\boldsymbol{f},c\)がともに点\(a\)において\(n\)階微分可能ならば、\(c\boldsymbol{f}\)もまた点\(a\)において\(n\)階微分可能であることが保証されるとともに、両者の\(n\)階微分係数の間には以下の関係\begin{equation*}\left( c\boldsymbol{f}\right) ^{\left( n\right) }\left( a\right)
=\sum_{k=0}^{n}\dbinom{n}{k}c^{\left( n-k\right) }\left( a\right)
\boldsymbol{f}^{\left( k\right) }\left( a\right)
\end{equation*}すなわち、\begin{equation*}
\left(
\begin{array}{c}
\left( cf_{1}\right) ^{\left( n\right) }\left( a\right) \\
\vdots \\
\left( cf_{m}\right) ^{\left( n\right) }\left( a\right)
\end{array}\right) =\left(
\begin{array}{c}
\sum\limits_{k=0}^{n}\dbinom{n}{k}c^{\left( n-k\right) }f_{1}^{\left(
k\right) }\left( a\right) \\
\vdots \\
\sum\limits_{k=0}^{n}\dbinom{n}{k}c^{\left( n-k\right) }f_{m}^{\left(
k\right) }\left( a\right)
\end{array}\right)
\end{equation*}が成立します。ただし、\begin{equation*}
\dbinom{n}{k}=\frac{n!}{k!\left( n-k\right) !}
\end{equation*}です。

\(n=1\)の場合の主張は、\begin{eqnarray*}\left( c\boldsymbol{f}\right) ^{\prime }\left( a\right) &=&\sum_{k=0}^{1}\dbinom{1}{k}c^{\left( 1-k\right) }\left( a\right) \boldsymbol{f}^{\left(
k\right) }\left( a\right) \\
&=&\dbinom{1}{0}c^{\prime }\left( a\right) \boldsymbol{f}\left( a\right) +\dbinom{1}{1}c\left( a\right) \boldsymbol{f}^{\prime }\left( a\right) \\
&=&c^{\prime }\left( a\right) \boldsymbol{f}\left( a\right) +c\left(
a\right) \boldsymbol{f}^{\prime }\left( a\right) \\
&=&\left(
\begin{array}{c}
c^{\prime }\left( 0\right) f_{1}\left( a\right) +c\left( a\right)
f_{1}^{\prime }\left( a\right) \\
\vdots \\
c^{\prime }\left( 0\right) f_{m}\left( a\right) +c\left( a\right)
f_{m}^{\prime }\left( a\right)
\end{array}\right)
\end{eqnarray*}となります。

\(n=2\)の場合の主張は、\begin{eqnarray*}\left( c\boldsymbol{f}\right) ^{\prime \prime }\left( a\right)
&=&\sum_{k=0}^{2}\dbinom{2}{k}c^{\left( 2-k\right) }\left( a\right)
\boldsymbol{f}^{\left( k\right) }\left( a\right) \\
&=&\dbinom{2}{0}c^{\prime \prime }\left( a\right) \boldsymbol{f}\left(
a\right) +\dbinom{2}{1}c^{\prime }\left( a\right) \boldsymbol{f}^{\prime
}\left( a\right) +\dbinom{2}{2}c\left( a\right) \boldsymbol{f}^{\prime
\prime }\left( a\right) \\
&=&c^{\prime \prime }\left( a\right) \boldsymbol{f}\left( a\right)
+2c^{\prime }\left( a\right) \boldsymbol{f}^{\prime }\left( a\right)
+c\left( a\right) \boldsymbol{f}^{\prime \prime }\left( a\right) \\
&=&\left(
\begin{array}{c}
c^{\prime \prime }\left( a\right) f_{1}\left( a\right) +2c^{\prime }\left(
a\right) f_{1}^{\prime }\left( a\right) +c\left( a\right) f_{1}^{\prime
\prime }\left( a\right) \\
\vdots \\
c^{\prime \prime }\left( a\right) f_{m}\left( a\right) +2c^{\prime }\left(
a\right) f_{m}^{\prime }\left( a\right) +c\left( a\right) f_{m}^{\prime
\prime }\left( a\right)
\end{array}\right)
\end{eqnarray*}となります。

\(n=3\)の場合の主張は、\begin{eqnarray*}\left( c\boldsymbol{f}\right) ^{\prime \prime \prime }\left( a\right)
&=&\sum_{k=0}^{3}\dbinom{3}{k}c^{\left( 3-k\right) }\left( a\right)
\boldsymbol{f}^{\left( k\right) }\left( a\right) \\
&=&\dbinom{3}{0}c^{\prime \prime \prime }\left( a\right) \boldsymbol{f}\left( a\right) +\dbinom{3}{1}c^{\prime \prime }\left( a\right) \boldsymbol{f}^{\prime }\left( a\right) +\dbinom{3}{2}c^{\prime }\left( a\right)
\boldsymbol{f}^{\prime \prime }\left( a\right) +\dbinom{3}{3}c\left(
a\right) \boldsymbol{f}^{\prime \prime \prime }\left( a\right) \\
&=&c^{\prime \prime \prime }\left( a\right) \boldsymbol{f}\left( a\right)
+3c^{\prime \prime }\left( a\right) \boldsymbol{f}^{\prime }\left( a\right)
+3c^{\prime }\left( a\right) \boldsymbol{f}^{\prime \prime }\left( a\right)
+c\left( a\right) \boldsymbol{f}^{\prime \prime \prime }\left( a\right) \\
&=&\left(
\begin{array}{c}
c^{\prime \prime \prime }\left( a\right) f_{1}\left( z\right) +3c^{\prime
\prime }\left( a\right) f_{1}^{\prime }\left( z\right) +3c^{\prime }\left(
a\right) f_{1}^{\prime \prime }\left( z\right) +c\left( a\right)
f_{1}^{\prime \prime \prime }\left( z\right) \\
\vdots \\
c^{\prime \prime \prime }\left( a\right) f_{m}\left( z\right) +3c^{\prime
\prime }\left( a\right) f_{m}^{\prime }\left( z\right) +3c^{\prime }\left(
a\right) f_{m}^{\prime \prime }\left( z\right) +c\left( a\right)
f_{m}^{\prime \prime \prime }\left( z\right)
\end{array}\right)
\end{eqnarray*}となります。

以降についても同様です。

命題(高階微分可能なベクトル値関数のスカラー関数倍)
ベクトル値関数\(\boldsymbol{f}:\mathbb{R} \supset X\rightarrow \mathbb{R} ^{m}\)と1変数関数\(c:\mathbb{R} \supset X\rightarrow \mathbb{R} \)がそれぞれ任意に与えられたとき、そこからベクトル値関数\(c\boldsymbol{f}:\mathbb{R} \supset X\rightarrow \mathbb{R} ^{m}\)を定義する。\(\boldsymbol{f}\)と\(c\)が定義域の内点\(a\in X^{i}\)において\(n\)階微分可能であるならば、\(c\boldsymbol{f}\)もまた点\(a\)において\(n\)階微分可能であり、そこでの微分係数は、\begin{equation*}\left( c\boldsymbol{f}\right) ^{\left( n\right) }\left( a\right)
=\sum_{k=0}^{n}\dbinom{n}{k}c^{\left( n-k\right) }\left( a\right)
\boldsymbol{f}^{\left( k\right) }\left( a\right)
\end{equation*}となる。ただし、\begin{equation*}
\dbinom{n}{k}=\frac{n!}{k!\left( n-k\right) !}
\end{equation*}である。

証明

プレミアム会員専用コンテンツです
ログイン】【会員登録

例(ベクトル値関数のスカラー関数倍の高階微分)
ベクトル値関数\(\boldsymbol{f}:\mathbb{R} \supset X\rightarrow \mathbb{R} ^{m}\)と1変数関数\(c:\mathbb{R} \supset X\rightarrow \mathbb{R} \)からベクトル値関数\(c\boldsymbol{f}:\mathbb{R} \supset X\rightarrow \mathbb{R} ^{m}\)を定義します。\(\boldsymbol{f}\)と\(c\)がともに\(X\)上で\(n\)階微分可能である場合、先の命題より、関数\(c\boldsymbol{f}\)もまた\(X\)上で\(n\)階微分可能であり、\(n\)階の導関数\(\left( cf\right) ^{\left( n\right)}:\mathbb{R} \supset X\rightarrow \mathbb{R} ^{m}\)はそれぞれの\(x\in X\)に対して、\begin{equation*}\left( c\boldsymbol{f}\right) ^{\left( n\right) }\left( x\right)
=\sum_{k=0}^{n}\dbinom{n}{k}c^{\left( n-k\right) }\left( x\right)
\boldsymbol{f}^{\left( k\right) }\left( x\right)
\end{equation*}を定めます。

例(ベクトル値関数のスカラー関数倍の高階微分)
ベクトル値関数\(f:\mathbb{R} \supset X\rightarrow \mathbb{R} ^{2}\)と1変数関数\(c:\mathbb{R} \supset X\rightarrow \mathbb{R} \)からベクトル値関数\(cf:\mathbb{R} \supset X\rightarrow \mathbb{R} ^{2}\)を定義します。\(f\)と\(c\)がともに\(X\)上で\(n\)階微分可能である場合、先の命題より、関数\(cf\)もまた\(X\)上で\(n\)階微分可能であり、\(n\)階の導関数\(\left( c\boldsymbol{f}\right) ^{\left( n\right) }:\mathbb{R} \supset X\rightarrow \mathbb{R} ^{2}\)はそれぞれの\(x\in X\)に対して、\begin{eqnarray*}\left( c\boldsymbol{f}\right) ^{\left( n\right) }\left( x\right)
&=&\sum_{k=0}^{n}\dbinom{n}{k}c^{\left( n-k\right) }\left( x\right)
\boldsymbol{f}^{\left( k\right) }\left( x\right) \\
&=&\left(
\begin{array}{c}
\sum\limits_{k=0}^{n}\dbinom{n}{k}c^{\left( n-k\right) }\left( x\right)
f_{1}^{\left( k\right) }\left( x\right) \\
\sum\limits_{k=0}^{n}\dbinom{n}{k}c^{\left( n-k\right) }\left( x\right)
f_{2}^{\left( k\right) }\left( x\right)
\end{array}\right) \\
&=&\left[ \sum\limits_{k=0}^{n}\dbinom{n}{k}c^{\left( n-k\right) }\left(
x\right) f_{1}^{\left( k\right) }\left( x\right) \right] \boldsymbol{i}+\left[ \sum\limits_{k=0}^{n}\dbinom{n}{k}c^{\left( n-k\right) }\left(
x\right) f_{2}^{\left( k\right) }\left( x\right) \right] \boldsymbol{j}
\end{eqnarray*}を定めます。ただし、\begin{equation*}
\boldsymbol{i}=\left(
\begin{array}{c}
1 \\
0\end{array}\right) ,\quad \boldsymbol{j}=\left(
\begin{array}{c}
0 \\
1\end{array}\right)
\end{equation*}です。

例(ベクトル値関数のスカラー関数倍の高階微分)
ベクトル値関数\(f:\mathbb{R} \supset X\rightarrow \mathbb{R} ^{3}\)と1変数関数\(c:\mathbb{R} \supset X\rightarrow \mathbb{R} \)からベクトル値関数\(cf:\mathbb{R} \supset X\rightarrow \mathbb{R} ^{3}\)を定義します。\(f\)と\(c\)がともに\(X\)上で\(n\)階微分可能である場合、先の命題より、関数\(cf\)もまた\(X\)上で\(n\)階微分可能であり、\(n\)階の導関数\(\left( c\boldsymbol{f}\right) ^{\left( n\right) }:\mathbb{R} \supset X\rightarrow \mathbb{R} ^{2}\)はそれぞれの\(x\in X\)に対して、\begin{eqnarray*}\left( c\boldsymbol{f}\right) ^{\left( n\right) }\left( x\right)
&=&\sum_{k=0}^{n}\dbinom{n}{k}c^{\left( n-k\right) }\left( x\right)
\boldsymbol{f}^{\left( k\right) }\left( x\right) \\
&=&\left(
\begin{array}{c}
\sum\limits_{k=0}^{n}\dbinom{n}{k}c^{\left( n-k\right) }\left( x\right)
f_{1}^{\left( k\right) }\left( x\right) \\
\sum\limits_{k=0}^{n}\dbinom{n}{k}c^{\left( n-k\right) }\left( x\right)
f_{2}^{\left( k\right) }\left( x\right) \\
\sum\limits_{k=0}^{n}\dbinom{n}{k}c^{\left( n-k\right) }\left( x\right)
f_{3}^{\left( k\right) }\left( x\right)
\end{array}\right) \\
&=&\left[ \sum\limits_{k=0}^{n}\dbinom{n}{k}c^{\left( n-k\right) }\left(
x\right) f_{1}^{\left( k\right) }\left( x\right) \right] \boldsymbol{i}+\left[ \sum\limits_{k=0}^{n}\dbinom{n}{k}c^{\left( n-k\right) }\left(
x\right) f_{2}^{\left( k\right) }\left( x\right) \right] \boldsymbol{j}+\left[ \sum\limits_{k=0}^{n}\dbinom{n}{k}c^{\left( n-k\right) }\left(
x\right) f_{3}^{\left( k\right) }\left( x\right) \right] \boldsymbol{k}
\end{eqnarray*}を定めます。ただし、\begin{equation*}
\boldsymbol{i}=\left(
\begin{array}{c}
1 \\
0 \\
0\end{array}\right) ,\quad \boldsymbol{j}=\left(
\begin{array}{c}
0 \\
1 \\
0\end{array}\right) ,\quad \boldsymbol{k}=\left(
\begin{array}{c}
0 \\
0 \\
1\end{array}\right)
\end{equation*}です。

例(ベクトル値関数のスカラー関数倍の高階微分)
関数\(\boldsymbol{f}:\mathbb{R} \rightarrow \mathbb{R} ^{2}\)はそれぞれの\(x\in \mathbb{R} \)に対して、\begin{equation*}\boldsymbol{f}\left( x\right) =e^{x}\left(
\begin{array}{c}
\cos \left( x\right) \\
\sin \left( x\right)
\end{array}\right)
\end{equation*}を定めるものとします。1変数関数である\(\cos \left( x\right) \)および\(\sin \left( x\right) \)は\(n\)階微分可能であるためベクトル値関数\(\left( \cos\left( x\right) ,\sin \left( x\right) \right) \)は\(n\)階微分可能です。また、1変数関数\(e^{x}\)は\(n\)階微分可能です。したがって先の命題より、ベクトル値関数\(\left( \cos \left( x\right),\sin \left( x\right) \right) \)のスカラー関数\(e^{x}\)倍として定義される\(\boldsymbol{f}\)もまた\(n\)階微分可能です。導関数\(\boldsymbol{f}^{\prime }:\mathbb{R} \rightarrow \mathbb{R} ^{2}\)はそれぞれの\(x\in \mathbb{R} \)に対して、\begin{eqnarray*}\boldsymbol{f}^{\prime }\left( x\right) &=&\sum_{k=0}^{1}\dbinom{1}{k}\frac{d^{1-k}}{dx^{1-k}}e^{x}\frac{d^{k}}{dx^{k}}\left(
\begin{array}{c}
\cos \left( x\right) \\
\sin \left( x\right)
\end{array}\right) \\
&=&\dbinom{1}{0}\frac{d}{dx}e^{x}\left(
\begin{array}{c}
\cos \left( x\right) \\
\sin \left( x\right)
\end{array}\right) +\dbinom{1}{1}e^{x}\frac{d}{dx}\left(
\begin{array}{c}
\cos \left( x\right) \\
\sin \left( x\right)
\end{array}\right) \\
&=&e^{x}\left(
\begin{array}{c}
\cos \left( x\right) \\
\sin \left( x\right)
\end{array}\right) +e^{x}\left(
\begin{array}{c}
-\sin \left( x\right) \\
\cos \left( x\right)
\end{array}\right) \\
&=&\left(
\begin{array}{c}
e^{x}\left[ \cos \left( x\right) -\sin \left( x\right) \right] \\
e^{x}\left[ \sin \left( x\right) +\cos \left( x\right) \right] \end{array}\right)
\end{eqnarray*}を定めます。2階の導関数\(\boldsymbol{f}^{\prime \prime }:\mathbb{R} \rightarrow \mathbb{R} ^{2}\)はそれぞれの\(x\in \mathbb{R} \)に対して、\begin{eqnarray*}\boldsymbol{f}^{\prime \prime }\left( x\right) &=&\sum_{k=0}^{2}\dbinom{2}{k}\frac{d^{2-k}}{dx^{2-k}}e^{x}\frac{d^{k}}{dx^{k}}\left(
\begin{array}{c}
\cos \left( x\right) \\
\sin \left( x\right)
\end{array}\right) \\
&=&\dbinom{2}{0}\frac{d^{2}}{dx^{2}}e^{x}\left(
\begin{array}{c}
\cos \left( x\right) \\
\sin \left( x\right)
\end{array}\right) +\dbinom{2}{1}\frac{d}{dx}e^{x}\frac{d}{dx}\left(
\begin{array}{c}
\cos \left( x\right) \\
\sin \left( x\right)
\end{array}\right) +\dbinom{2}{2}e^{x}\frac{d^{2}}{dx^{2}}\left(
\begin{array}{c}
\cos \left( x\right) \\
\sin \left( x\right)
\end{array}\right) \\
&=&e^{x}\left(
\begin{array}{c}
\cos \left( x\right) \\
\sin \left( x\right)
\end{array}\right) +2e^{x}\left(
\begin{array}{c}
-\sin \left( x\right) \\
\cos \left( x\right)
\end{array}\right) +e^{x}\left(
\begin{array}{c}
-\cos x \\
-\sin x\end{array}\right) \\
&=&\left(
\begin{array}{c}
-2e^{x}\sin \left( x\right) \\
2e^{x}\cos \left( x\right)
\end{array}\right)
\end{eqnarray*}を定めます。

 

演習問題

問題(ベクトル値関数のスカラー関数倍の高階微分)
関数\(\boldsymbol{f}:\mathbb{R} \rightarrow \mathbb{R} ^{2}\)はそれぞれの\(x\in \mathbb{R} \)に対して、\begin{equation*}\boldsymbol{f}\left( x\right) =x^{2}\left(
\begin{array}{c}
\sin \left( x\right) \\
e^{x}\end{array}\right)
\end{equation*}を定めるものとします。\(\boldsymbol{f}\)の\(1,2,3\)階の高階導関数をそれぞれ求めてください。
解答を見る

プレミアム会員専用コンテンツです
ログイン】【会員登録

関連知識

次のページ:
Mailで保存
Xで共有

質問とコメント

プレミアム会員専用コンテンツです

会員登録

有料のプレミアム会員であれば、質問やコメントの投稿と閲覧、プレミアムコンテンツ(命題の証明や演習問題とその解答)へのアクセスなどが可能になります。

ワイズのユーザーは年齢・性別・学歴・社会的立場などとは関係なく「学ぶ人」として対等であり、お互いを人格として尊重することが求められます。ユーザーが快適かつ安心して「学ぶ」ことに集中できる環境を整備するため、広告やスパム投稿、他のユーザーを貶めたり威圧する発言、学んでいる内容とは関係のない不毛な議論などはブロックすることになっています。詳細はガイドラインをご覧ください。

誤字脱字、リンク切れ、内容の誤りを発見した場合にはコメントに投稿するのではなく、以下のフォームからご連絡をお願い致します。

プレミアム会員専用コンテンツです
ログイン】【会員登録