収束する複素数列どうしの積の極限
2つの複素数列\(\left\{ z_{n}\right\},\left\{ w_{n}\right\} \)が与えられたとき、\begin{equation*}z_{n}w_{n}
\end{equation*}を一般項とする新たな複素数列\(\left\{ z_{n}w_{n}\right\} \)が定義可能です。
複素数列\(\left\{ z_{n}\right\} ,\left\{w_{n}\right\} \)がともに複素数へ収束する場合には複素数列\(\left\{ z_{n}w_{n}\right\} \)もまた複素数へ収束し、これらの極限の間には以下の関係\begin{equation*}\lim_{n\rightarrow +\infty }\left( z_{n}w_{n}\right) =\lim_{n\rightarrow
+\infty }z_{n}\cdot \lim_{n\rightarrow +\infty }w_{n}
\end{equation*}が成り立ちます。
つまり、収束する複素数列\(\left\{ z_{n}\right\} ,\left\{ w_{n}\right\} \)の積の形をしている複素数列\(\left\{ z_{n}w_{n}\right\} \)が与えられたとき、\(\left\{z_{n}w_{n}\right\} \)もまた収束することが保証されるとともに、\(\left\{ z_{n}\right\} \)の極限と\(\left\{ w_{n}\right\} \)の極限を掛ければ\(\left\{ z_{n}w_{n}\right\} \)の極限が得られます。したがって、何らかの複素数列\(\left\{ z_{n}\right\} ,\left\{w_{n}\right\} \)の積の形をしている複素数列\(\left\{ z_{n}w_{n}\right\} \)の収束可能性を検討する際には、複素数列の収束の定義にさかのぼって考える前に、まずは\(\left\{ z_{n}\right\} \)と\(\left\{ w_{n}\right\} \)を分けた上で、それぞれが収束することを確認すればよいということになります。
+\infty }z_{n}\cdot \lim_{n\rightarrow +\infty }w_{n}
\end{equation*}が成り立つ。
\mathrm{Re}\left( z_{n}\right) +\mathrm{Im}\left( z_{n}\right) i\right) \\
&=&\lim_{n\rightarrow +\infty }\mathrm{Re}\left( z_{n}\right)
+i\lim_{n\rightarrow +\infty }\mathrm{Im}\left( z_{n}\right)
\end{eqnarray*}となります。\(\left\{ w_{n}\right\} \)が収束する場合には、その極限は、\begin{eqnarray*}\lim_{n\rightarrow +\infty }w_{n} &=&\lim_{n\rightarrow +\infty }\left(
\mathrm{Re}\left( w_{n}\right) +\mathrm{Im}\left( w_{n}\right) i\right) \\
&=&\lim_{n\rightarrow +\infty }\mathrm{Re}\left( w_{n}\right)
+i\lim_{n\rightarrow +\infty }\mathrm{Im}\left( w_{n}\right)
\end{eqnarray*}となります。さらに先の命題より、この場合には\(\left\{ z_{n}w_{n}\right\} \)も収束するとともに、その極限は、\begin{eqnarray*}\lim_{n\rightarrow +\infty }\left( z_{n}w_{n}\right) &=&\lim_{n\rightarrow
+\infty }z_{n}\cdot \lim_{n\rightarrow +\infty }w_{n} \\
&=&\left[ \lim_{n\rightarrow +\infty }\mathrm{Re}\left( z_{n}\right)
+i\lim_{n\rightarrow +\infty }\mathrm{Im}\left( z_{n}\right) \right] \left[
\lim_{n\rightarrow +\infty }\mathrm{Re}\left( w_{n}\right)
+i\lim_{n\rightarrow +\infty }\mathrm{Im}\left( w_{n}\right) \right] \\
&=&\left[ \lim_{n\rightarrow +\infty }\mathrm{Re}\left( z_{n}\right)
\lim_{n\rightarrow +\infty }\mathrm{Re}\left( w_{n}\right) -\lim_{n\rightarrow
+\infty }\mathrm{Im}\left( z_{n}\right) \lim_{n\rightarrow +\infty }\mathrm{Im}\left( w_{n}\right) \right] \\
&&+\left[ \lim_{n\rightarrow +\infty }\mathrm{Re}\left( z_{n}\right)
\lim_{n\rightarrow +\infty }\mathrm{Im}\left( w_{n}\right) +\lim_{n\rightarrow
+\infty }\mathrm{Im}\left( z_{n}\right) \lim_{n\rightarrow +\infty }\mathrm{Re}\left( w_{n}\right) \right] i
\end{eqnarray*}となります。
\mathrm{Re}\left( z_{n}\right) +\mathrm{Im}\left( z_{n}\right) i\right] \\
&=&\lim_{n\rightarrow +\infty }\mathrm{Re}\left( z_{n}\right) \quad \because
\mathrm{Im}\left( z_{n}\right) =0
\end{eqnarray*}となります。\(\left\{ w_{n}\right\} \)は実数列であるとともに収束する場合には、その極限は、\begin{eqnarray*}\lim_{n\rightarrow +\infty }w_{n} &=&\lim_{n\rightarrow +\infty }\left[
\mathrm{Re}\left( w_{n}\right) +\mathrm{Im}\left( w_{n}\right) i\right] \\
&=&\lim_{n\rightarrow +\infty }\mathrm{Re}\left( w_{n}\right) \quad \because
\mathrm{Im}\left( w_{n}\right) =0
\end{eqnarray*}となります。さらに先の命題より、この場合には\(\left\{ z_{n}w_{n}\right\} \)も収束するとともに、その極限は、\begin{eqnarray*}\lim_{n\rightarrow +\infty }\left( z_{n}w_{n}\right) &=&\lim_{n\rightarrow
+\infty }z_{n}\lim_{n\rightarrow +\infty }w_{n} \\
&=&\lim_{n\rightarrow +\infty }\mathrm{Re}\left( z_{n}\right)
\lim_{n\rightarrow +\infty }\mathrm{Re}\left( w_{n}\right)
\end{eqnarray*}となります。
\mathrm{Re}\left( z_{n}\right) +\mathrm{Im}\left( z_{n}\right) i\right] \\
&=&\lim_{n\rightarrow +\infty }\left[ \mathrm{Im}\left( z_{n}\right) i\right] \quad \because \mathrm{Re}\left( z_{n}\right) =0 \\
&=&i\lim_{n\rightarrow +\infty }\mathrm{Im}\left( z_{n}\right)
\end{eqnarray*}となります。\(\left\{ w_{n}\right\} \)は純虚数列であるとともに収束する場合には、その極限は、\begin{eqnarray*}\lim_{n\rightarrow +\infty }w_{n} &=&\lim_{n\rightarrow +\infty }\left[
\mathrm{Re}\left( w_{n}\right) +\mathrm{Im}\left( w_{n}\right) i\right] \\
&=&\lim_{n\rightarrow +\infty }\left[ \mathrm{Im}\left( w_{n}\right) i\right] \quad \because \mathrm{Re}\left( w_{n}\right) =0 \\
&=&i\lim_{n\rightarrow +\infty }\mathrm{Im}\left( w_{n}\right)
\end{eqnarray*}となります。さらに先の命題より、この場合には\(\left\{ z_{n}w_{n}\right\} \)も収束するとともに、その極限は、\begin{eqnarray*}\lim_{n\rightarrow +\infty }\left( z_{n}w_{n}\right) &=&\lim_{n\rightarrow
+\infty }z_{n}\lim_{n\rightarrow +\infty }w_{n} \\
&=&i\lim_{n\rightarrow +\infty }\mathrm{Im}\left( z_{n}\right) \cdot
i\lim_{n\rightarrow +\infty }\mathrm{Im}\left( w_{n}\right) \\
&=&-\lim_{n\rightarrow +\infty }\mathrm{Im}\left( z_{n}\right)
\lim_{n\rightarrow +\infty }\mathrm{Im}\left( w_{n}\right)
\end{eqnarray*}となります。
_{n}\right) i\right] \end{equation*}であるとともに収束する場合には、その極限は、\begin{equation*}
\lim_{n\rightarrow +\infty }z_{n}=\lim_{n\rightarrow +\infty }r_{n}\cos
\left( \theta _{n}\right) +i\lim_{n\rightarrow +\infty }r_{n}\sin \left(
\theta _{n}\right)
\end{equation*}となります。\(\left\{ w_{n}\right\} \)の一般項が極形式の複素数\begin{equation*}w_{n}=t_{n}\left[ \cos \left( \phi _{n}\right) +\sin \left( \phi _{n}\right)
i\right] \end{equation*}であるとともに収束する場合には、その極限は、\begin{equation*}
\lim_{n\rightarrow +\infty }w_{n}=\lim_{n\rightarrow +\infty }t_{n}\cos
\left( \phi _{n}\right) +i\lim_{n\rightarrow +\infty }t_{n}\sin \left( \phi
_{n}\right)
\end{equation*}となります。さらに先の命題より、この場合には\(\left\{ z_{n}w_{n}\right\} \)も収束するとともに、その極限は、\begin{eqnarray*}\lim_{n\rightarrow +\infty }\left( z_{n}w_{n}\right) &=&\lim_{n\rightarrow
+\infty }z_{n}\cdot \lim_{n\rightarrow +\infty }w_{n} \\
&=&\left[ \lim_{n\rightarrow +\infty }r_{n}\cos \left( \theta _{n}\right)
+i\lim_{n\rightarrow +\infty }r_{n}\sin \left( \theta _{n}\right) \right] \left[ \lim_{n\rightarrow +\infty }t_{n}\cos \left( \phi _{n}\right)
+i\lim_{n\rightarrow +\infty }t_{n}\sin \left( \phi _{n}\right) \right] \\
&=&\left[ \lim_{n\rightarrow +\infty }r_{n}\cos \left( \theta _{n}\right)
\lim_{n\rightarrow +\infty }t_{n}\cos \left( \phi _{n}\right)
-\lim_{n\rightarrow +\infty }r_{n}\sin \left( \theta _{n}\right)
\lim_{n\rightarrow +\infty }t_{n}\sin \left( \phi _{n}\right) \right] \\
&&+\left[ \lim_{n\rightarrow +\infty }r_{n}\cos \left( \theta _{n}\right)
\lim_{n\rightarrow +\infty }t_{n}\sin \left( \phi _{n}\right)
+\lim_{n\rightarrow +\infty }r_{n}\sin \left( \theta _{n}\right)
\lim_{n\rightarrow +\infty }t_{n}\cos \left( \phi _{n}\right) \right] i
\end{eqnarray*}となります。
積の法則の逆は成り立つとは限らない
複素数列\(\left\{ z_{n}\right\} ,\left\{w_{n}\right\} \)がともに収束する場合には、これらの積として定義される複素数列\(\left\{ z_{n}w_{n}\right\} \)もまた収束することが明らかになりました。その一方で、逆の主張は成り立つとは限りません。つまり、複素数列\(\left\{ z_{n}\right\} ,\left\{w_{n}\right\} \)の積として定義される複素数列\(\left\{z_{n}w_{n}\right\} \)が収束する場合、もとの複素数列\(\left\{z_{n}\right\} ,\left\{ w_{n}\right\} \)は収束するとは限りません。以下の例より明らかです。
w_{n} &=&\frac{1}{n}i
\end{eqnarray*}であるものとします。\(\left\{ z_{n}\right\} \)は有界ではないため、\(\left\{ z_{n}\right\} \)は複素数へ収束しません。複素数列\(\left\{ z_{n}w_{n}\right\} \)の一般項は、\begin{eqnarray*}z_{n}w_{n} &=&ni\cdot \frac{1}{n}i \\
&=&-1
\end{eqnarray*}ですが、実数列\(\left\{ \mathrm{Re}\left( z_{n}w_{n}\right) \right\} \)の極限は、\begin{eqnarray*}\lim_{n\rightarrow +\infty }\mathrm{Re}\left( z_{n}w_{n}\right)
&=&\lim_{n\rightarrow +\infty }\left( -1\right) \\
&=&-1
\end{eqnarray*}であり、実数列\(\left\{ \mathrm{Im}\left( z_{n}w_{n}\right) \right\} \)の極限は、\begin{eqnarray*}\lim_{n\rightarrow +\infty }\mathrm{Im}\left( z_{n}w_{n}\right)
&=&\lim_{n\rightarrow +\infty }0 \\
&=&0
\end{eqnarray*}であるため、もとの複素数列\(\left\{ z_{n}w_{n}\right\} \)は収束するとともに、その極限は、\begin{eqnarray*}\lim_{n\rightarrow +\infty }\left( z_{n}w_{n}\right) &=&-1+0i \\
&=&-1
\end{eqnarray*}となります。以上より、\(\left\{ z_{n}\right\} ,\left\{ w_{n}\right\} \)はともに収束しない一方で\(\left\{ z_{n}w_{n}\right\} \)は収束することが明らかになりました。
演習問題
\end{equation*}で与えられる複素数列もまた複素数へ収束するとともに、\begin{equation*}
\lim_{n\rightarrow +\infty }\left( z_{n}^{\left( 1\right) }\cdot \cdots
\cdot z_{n}^{\left( N\right) }\right) =\lim_{n\rightarrow +\infty
}z_{n}^{\left( 1\right) }\cdot \cdots \cdot \lim_{n\rightarrow +\infty
}z_{n}^{\left( N\right) }
\end{equation*}が成り立つことを示してください。
\end{equation*}と表現されるものとします。極限\begin{equation*}
\lim_{n\rightarrow +\infty }z_{n}
\end{equation*}を求めてください。
プレミアム会員専用コンテンツです
【ログイン】【会員登録】